W literaturze doradczej, pedagogicznej i psychologicznej istnieje wiele koncepcji i teorii rozwojowych. Nie sposób wskazać, która z nich jest tą najważniejszą. Na szczególną uwagę zasługują poglądy dotyczące cech, satysfakcji, potrzeb, zachowań zawodowych, wyboru i decyzji i ciągłości rozwojowej. Określenia te kładą nacisk na różne elementy rozwoju zawodowego, wokół których zbudowano mniej lub bardziej rozwinięte koncepcje teoretyczne. Z punktu widzenia praktyki doradczej niezwykle ważne są indywidualne i społeczne czynniki, które warunkują podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych. Dlatego ogromnie ważny pozostaje wpływ środowiska rodzinnego oraz wielopokoleniowa postawa w stosunku do pełnionych ról zawodowych. 

W latach sześćdziesiątych psycholog Anna Roe dokonała analizy czynników rodzinnych wpływających na rozwój i preferencje zawodowe dzieci. Według A. Roe potrzeby zawodowe stanowią odzwierciedlenie chęci realizacji potrzeb niezaspokojonych przez rodziców w okresie dzieciństwa. Z psychodynamicznego punktu widzenia lata wczesnego dzieciństwa wywierają decydujący wpływ na całe życie jednostki. Dlatego też Anna Roe uważa, że okres ten jest źródłem nieświadomej motywacji, wpływającej na taki wybór zawodu, który umożliwiłby wyrażenie i zaspokojenie owych potrzeb. 

A. Roe opisała trzy rodzaje relacji RODZICE-DZIECI.
Za podstawowy wymiar tych relacji uznała wymiar emocjonalny, którego krańce określają chłód i ciepło.

1. Emocjonalne ukierunkowanie na dziecko
   Relacja ta może przybrać jedną z dwóch form:
   • nadopiekuńczość, kiedy rodzice robią dla dziecka zbyt wiele i w ten sposób nakłaniają je do uległości i zależności – zawody z mała decyzyjnością), 
   • wygórowane wymagania, kiedy rodzice podkreślają wagę osiągnięć dziecka (potrzeba ciągłego uzyskiwania informacji zwrotnych i nagród - zawody, które zapewniają uznanie ze strony innych).
     
2. Unikanie dziecka: 
   • lekceważenie dziecka - rodzice starają się zaspokoić potrzeby dziecka jedynie w bardzo ograniczony sposób 
   • odrzucenie dziecka - rodzice nie podejmują żadnych wysiłków zaspokojenia potrzeb potomstwa. 

Roe uważa, że jednostki tak wychowane wybiorą kariery naukowe lub techniczne i w ten sposób dążyć będą do osiągnięcia satysfakcji życiowej. Chętnie zajmują się one rzeczami i koncepcjami, bez emocji i relacji!

3. Akceptacja dziecka - wspiera niezależność dziecka. Dzieci z takich rodzin na ogół szukają zawodów, które łączą osobiste i niepersonalne aspekty życia, jak np. uczenie czy doradztwo.

Dzięki badaniom Anny Roe stworzono pewien model interakcji między rodzicami i dziećmi oraz wpływu tych interakcji na przyszłe losy edukacyjno-zawodowe jednostki. Doświadczenia te służą m.in. celom poradnictwa i doradztwa zawodowego oraz profilaktyce szkolnej. Stanowią one także wskazówki do pracy wychowawców, nauczycieli, pedagogów szkolnych oraz szkolnych do-radców zawodowych z dziećmi i rodzicami w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego.

Zaprezentowana teoria stanowi jedną z wielu koncepcji wypracowanych na rzecz doradztwa zawodowego. Jak każda tego typu teoria spotkała się zarówno z krytyką, jak i akceptacją środowiska naukowego. Pamiętamy jednak, w naszej pracy doradczej, że środowisko rodzinne ma znaczący wpływ na podejmowaną aktywność zawodową. W pracy doradczej warto korzystać ze wskazówek A.Roe i włączać rodziców i opiekunów dzieci i młodzieży do procesu planowania kariery zawodowej.

Szczegółową informację na temat wpływu stylu wychowawczego na wybór konkretnych zawodów możesz pobrać tutaj.

Agnieszka Ciereszko - właścicielka firmy Virtus Centrum Wsparcia Aktywności i Rozwoju, marki Akademia Webinaru oraz Redaktor Naczelna kwartalnika “Doradca Kariery”. Wykładowca akademicki na kilku uczelniach. Współzałożycielka poznańskiego Stowarzyszenia WiDoK, działającego na rzecz planowania i rozwoju kariery. Autorka dwóch prac magisterskich: z andragogiki i psychologii, poradników i informatorów oraz książki dla młodzieży: „Praca i ja. Przygoda życia”. Twórca gier szkoleniowych oraz nowoczesnych narzędzi edukacyjnych. Popularyzatorka refleksyjności i empatii w nauczaniu. Doświadczony żeglarz i mama 15 letniego syna. Życiowe motto: To, co ważne, usłyszysz tylko w ciszy. Tylko tam odnajdziesz siebie.